سوم دی ۱۳۳۹ ریزش معدن در شمشک

تا پیش از سال 1339 آنچه منطقه شمشک را به شهرت رسانده بود، آب و هوا و مناظر زیبا و البته معدن زغال سنگ مشهورش بود اما یک انفجار همه چیز را تغییر داد و سیاهی به زندگی مردم منطقه انداخت؛آنقدر که هنوز هم بسیاری از مردم منطقه به‌عنوان تلخ‌ترین حادثه صد سال گذشته شمشک از آن یاد می‌کنند.

روز شنبه سه دی ماه ساعت 9:15 دقیقه صبح صدای انفجاری مهیب ترسی بزرگ به جان اهالی شمشک انداخت و همه سراسیمه به سوی معدن زغال سنگ روانه شدند تا خبری از فرزندان و همسرانشان بگیرند ولی کار از کار گذشته بود و براثر انفجار تعدادی از کارگران در تونل محبوس شدند. با مخابره خبر به مرکز برای نجات جان کارگران چندین اکیپ از طرف وزارت کار، شهرداری مناطق اطراف، شیرخورشید (هلال احمر) و... به منطقه اعزام شدند و کار جست‌و‌جو برای یافتن کارگران محبوس که چند ساعت بعد مشخص شد تعداد آنها 21 نفر است، شروع شد ولی هر چه بیشتر آوارها برداشته شد ناامیدی بیشتری شکل گرفت و در نهایت حاصل چندین ساعت کار امدادگران جز خبر مرگ برای عزیزان معدنکاران چیزی نبود. معدن شمشک زیر نظر شرکت سهامی ذوب فلز سازمان برنامه اداره می‌شود و بعد از این حادثه باتوجه به تخلفات صورت گرفته معدن تعطیل شد. معدنی که زمانی ثروتی مهم محسوب می‌شد و حتی قانونی مشخص برای فراهم کردن شرایط بهره‌برداری از آن تصویب شد. این قانون که مشتمل بر یک ماده است در جلسه بیستم مرداد ماه ۱۳۰۷ شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید. «برای استخراج معادن زغال‌سنگ شمشک و ساختن راه شمشک به تهران برای حمل زغال و همچنین برای مخارج و حقوق اداره کل معادن وزارت مالیه مجاز است تا مبلغ دویست هزار تومان از محل عایدات انحصار قند و شکر به وزارت فواید عامه کارسازی دارد.تبصره: وزارت مالیه مکلف است بودجه اداره معادن وزارت فواید عامه را که از محل مذکور فوق می‌پردازد از محل صرفه‌جویی بودجه کل وزارت فواید عامه در سال ۱۳۰۷ تأمین کند.» انفجار معدن شمشک درست چند روز بعد از حادثه انفجار دیگ بخار یک کارخانه بلورسازی رخ داد که در گزارش مجله تهران مصور به این موضوع هم اشاره شده است: «بعد از واقعه دردناک انفجار دیگ بخار کارخانه بلور‌سازی بامداد که 14 قربانی و یک صد مجروح و مصدوم داشت، حادثه دلخراش معدن شمشک دومین حادثه تأسف انگیزی است که در یک ماه اخیر روی داده و باعث مرگ عده‌ای از کارگران و بی‌خانمانی ده‌ها خانوار شده است. در هر دو حادثه کسانی که مسئول حفظ جان کارگران بوده‌اند بی‌احتیاطی و بی‌اعتنایی کرده و اقدامات لازم را جهت جلوگیری از بروز سوانح به عمل نیاورده‌اند. کارشناسان می‌گویند معدن زغال سنگ شمشک نقص فنی داشته است و لازم است از طرف مقامات قضایی و سایر مراجع مسئول در مورد تأمین سلامت کارگران سایر معادن اقدامات لازم به عمل آید.» خبرنگار اعزامی تهران مصور در گزارش خود نوشته است: «قطعات متلاشی شده واگن‌های معدن در اثر انفجار به گوشه و کنار پرتاب شده بود.»

در این بین اعلام خبر جان باختن 21 معدنچی موجی از واکنش‌های فعالان کارگری در تشکل‌های مختلف آن دوره را به همراه داشت؛ درخواست آنها از دولت وقت این بود که در شرایط کاری کارگران بخصوص در مشاغل سخت و زیان‌آوری همچون معدن تجدیدنظرهای قانونی صورت گیرد و وضعیت ایمنی و بهداشت و سلامت کارگران در محیط‌های کاری مورد توجه قرار گیرد.

اسامی جانباختگان این حادثه:

مرحوم حسین علی ساوجی

مرحوم محمد جیرودی

مرحوم قدمعلی دربندسری

مرحوم غلامعلی دربندسری

مرحوم اصغر کیادربندسری

مرحوم خداداد کیاشمشکی

مرحوم سید جلال روته ای

مرحوم مهدی جیرودی

مرحوم مرادعلی جیرودی

مرحوم درویش دربندسری

مرحوم یداله کیاشمشکی

مرحوم غدیر رجبی

مرحوم مسلم کیادربندسری

مرحوم قدمعلی کیاشمشکی

مرحوم جانعلی بویه راز

مرحوم حسین کیادربندسری

مرحوم رضاعلی کیاشمشکی

مرحوم غدیر کیاشمشکی

مرحوم علی اسلام کیاشمشکی

مرحوم حاج بابا کیاشمشکی

مرحوم عزیزاله کیاشمشکی